bic@bicons.vn 0901815069
Thiết kế nhà xưởng thực phẩm đóng vai trò then chốt trong ngành công nghiệp thực phẩm. Một nhà xưởng thực phẩm được thiết kế đúng tiêu chuẩn không chỉ giúp doanh nghiệp vận hành hiệu quả, phát huy tối đa công năng sản xuất mà còn đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm trong suốt quá trình hoạt động.
Ngành thực phẩm luôn đòi hỏi các tiêu chuẩn khắt khe về vệ sinh và an toàn. Vì vậy, ngay từ khâu thiết kế và xây dựng nhà xưởng, BIC luôn tuân thủ nghiêm ngặt các quy định chuyên ngành như GMP, HACCP, ISO... Việc đầu tư thiết kế nhà xưởng đúng chuẩn ngay từ đầu giúp doanh nghiệp dễ dàng đạt được các chứng nhận quốc tế về an toàn thực phẩm, đồng thời tạo nền tảng cho quy trình sản xuất hiệu quả, hạn chế rủi ro ô nhiễm và vi phạm pháp luật.
Lợi ích khi tuân thủ đúng tiêu chuẩn thiết kế nhà xưởng thực phẩm
Tuân thủ chặt chẽ các tiêu chuẩn trong thiết kế nhà xưởng thực phẩm mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho doanh nghiệp thực phẩm:
- Đảm bảo an toàn thực phẩm và chất lượng sản phẩm: Nhà xưởng đạt chuẩn giúp kiểm soát tốt các yếu tố vệ sinh (nhiệt độ, độ ẩm, vi sinh vật...), từ đó sản phẩm ít bị hỏng và luôn đạt chất lượng cao, an toàn cho người tiêu dùng.
- Giảm thiểu nguy cơ nhiễm bẩn và sự cố: Thiết kế hợp lý sẽ ngăn ngừa nhiễm bẩn đến mức thấp nhất trong quá trình sản xuất, hạn chế tối đa nguy cơ ô nhiễm chéo và sự xâm nhập của côn trùng, động vật gây hại.
- Nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo trì: Bố trí mặt bằng khoa học giúp luồng công việc thông suốt, tăng năng suất. Cấu trúc và thiết bị hợp lý còn tạo thuận lợi cho việc vệ sinh, bảo dưỡng định kỳ, giảm chi phí vận hành dài hạn.
- Tuân thủ pháp luật và dễ dàng đạt chứng nhận: Nhà xưởng thiết kế theo đúng quy định sẽ đáp ứng yêu cầu của cơ quan chức năng (Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp...), giúp doanh nghiệp sẵn sàng cho các kiểm định GMP/HACCP. Điều này cũng tạo thuận lợi khi xin giấy phép và các chứng nhận quốc tế về an toàn thực phẩm.
- Tăng uy tín và lợi thế cạnh tranh: Sản phẩm được sản xuất trong nhà xưởng chuẩn chất lượng sẽ chiếm được niềm tin của khách hàng. Doanh nghiệp có thể nâng cao uy tín, mở rộng thị trường, đặc biệt là với các đối tác lớn hoặc thị trường xuất khẩu, nhờ chứng minh được năng lực đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
5 Tiêu Chuẩn Thiết Kế Nhà Xưởng Thực Phẩm
Tiêu chuẩn 1: Vị trí xây dựng nhà xưởng thực phẩm an toàn
Vị trí đặt nhà xưởng thực phẩm là yếu tố đầu tiên cần đảm bảo tiêu chuẩn. Doanh nghiệp nên lựa chọn khu đất xây dựng nhà xưởng thực phẩm ở nơi cao ráo, thoáng đãng và môi trường sạch sẽ, tránh xa các nguồn ô nhiễm tiềm tàng. Cụ thể: không xây dựng nhà xưởng gần khu vực công nghiệp nặng hoặc bãi rác, phế liệu; tránh các nơi có nguy cơ ô nhiễm như trại chăn nuôi, nghĩa trang, bệnh viện; cũng không đặt xưởng ở gần kho hóa chất hay nhà máy thuốc trừ sâu. Đồng thời, khu vực xây dựng cần có địa chất ổn định, không nằm trong vùng trũng dễ ngập lụt hoặc sụt lún.
Ngoài ra, diện tích mặt bằng phải đủ rộng để bố trí mọi khu vực của dây chuyền sản xuất một cách hợp lý, bao gồm khu nguyên liệu, khu chế biến, khu đóng gói, kho bảo quản, khu phụ trợ, v.v. Vị trí nhà xưởng thuận lợi cũng cần gần các nguồn cung cấp điện, nước và giao thông vận chuyển, nhưng tránh nơi có mật độ giao thông quá cao gây khó khăn cho vận chuyển và tiềm ẩn bụi bẩn. Việc chọn vị trí đáp ứng các tiêu chuẩn trên sẽ tạo tiền đề tốt cho một thiết kế nhà xưởng đảm bảo an toàn thực phẩm lâu dài.
Tiêu chuẩn 2: Bố trí mặt bằng và quy trình sản xuất thực phẩm một chiều
Bố trí mặt bằng nhà xưởng thực phẩm phải tuân theo nguyên tắc một chiều trong quy trình sản xuất, nhằm tránh nhiễm bẩn chéo giữa các công đoạn. Cụ thể, quy trình sản xuất thực phẩm cần được thiết kế theo dòng chảy liên tục từ khu nguyên liệu đầu vào đến khu thành phẩm đầu ra. Điều này có nghĩa là dòng di chuyển của nguyên liệu, sản phẩm và nhân sự phải theo một hướng nhất định, không có giao thoa ngược trở lại. Ví dụ, khu vực tiếp nhận nguyên liệu sống nên nằm tách biệt và ở đầu dây chuyền; sau đó đến khu sơ chế, chế biến; cuối cùng là khu đóng gói và kho thành phẩm. Mỗi khu vực chức năng nên được ngăn cách rõ ràng, có cửa ngăn hoặc vách ngăn phù hợp để hạn chế tối đa sự lây nhiễm vi khuẩn từ khu này sang khu khác.
Để thực hiện được nguyên tắc một chiều, bản vẽ thiết kế nhà xưởng thực phẩm cần sắp xếp lối đi, cửa ra vào, cửa sổ hợp lý. Các cửa và lối vận chuyển nội bộ nên bố trí thuận tiện cho dòng chảy sản xuất, đồng thời tránh mở thông giữa khu vực sạch và khu vực có nguy cơ nhiễm bẩn. Mặt bằng sản xuất cũng phải tính đến không gian cho máy móc thiết bị và nhân viên làm việc an toàn, hiệu quả. Bố trí hợp lý sẽ giúp không chỉ đảm bảo vệ sinh mà còn tăng hiệu suất làm việc, giảm thời gian di chuyển và hạn chế sai sót trong quá trình vận hành.
Tiêu chuẩn 3: Kết cấu xây dựng và vật liệu đáp ứng yêu cầu GMP
Kết cấu công trình và vật liệu xây dựng nhà xưởng có ảnh hưởng trực tiếp đến vệ sinh và an toàn trong sản xuất thực phẩm, do đó phải tuân thủ các yêu cầu nghiêm ngặt của tiêu chuẩn GMP. Trước hết, nhà xưởng thực phẩm cần có kết cấu nền móng và khung chịu lực vững chắc, bền bỉ, phù hợp với quy mô sản xuất cũng như điều kiện môi trường đặc thù (nhiệt độ, độ ẩm cao, hóa chất tẩy rửa thường xuyên). Tất cả nguyên vật liệu xây dựng sử dụng phải đảm bảo phù hợp và an toàn: không bị ăn mòn hay phản ứng sinh ra chất độc hại khi tiếp xúc với thực phẩm hoặc hơi nước, đồng thời đủ độ bền để chịu được hoạt động sản xuất liên tục.
Bên cạnh độ bền, vật liệu hoàn thiện bề mặt bên trong nhà xưởng cần có tính chống thấm, chống bám bẩn và dễ làm vệ sinh. Sàn nhà xưởng nên được làm bằng vật liệu phẳng, không trơn trượt (ví dụ: phủ epoxy hoặc gạch chống trượt), có độ dốc nhẹ về phía các rãnh thoát nước để tránh đọng nước và thuận tiện khi vệ sinh. Tường và vách ngăn trong khu sản xuất phải sử dụng vật liệu không thấm nước, bề mặt nhẵn, màu sáng để dễ dàng lau chùi và phát hiện vết bẩn. Trần nhà xưởng phải thiết kế kín, phẳng và hạn chế tối đa các góc cạnh, khe hở nơi bụi bẩn có thể tích tụ; các thiết bị gắn trần (đèn, ống dẫn) cần cố định chắc chắn để không rơi rớt, đồng thời phải giảm thiểu tích tụ hơi nước ngưng tụ trên trần gây nhỏ giọt xuống thực phẩm.
Hành lang một nhà xưởng thực phẩm được thiết kế đạt chuẩn: sàn epoxy chống trơn trượt, tường và trần phẳng nhẵn dễ lau chùi. Vật liệu xây dựng không thấm nước và không sản sinh chất độc hại, đảm bảo an toàn tối đa cho quy trình sản xuất.
Các cửa ra vào và cửa sổ của nhà xưởng cũng nên làm bằng vật liệu chắc chắn, không rỉ sét. Cửa sổ (nếu có) cần lắp kính cố định hoặc lưới chắn côn trùng để ngăn bụi bẩn, côn trùng xâm nhập từ bên ngoài. Cửa chính ra vào khu sản xuất nên thiết kế dạng tự động hoặc đóng kín, dễ dàng vệ sinh bề mặt. Nhìn chung, mọi chi tiết cấu trúc và vật liệu trong thiết kế nhà xưởng thực phẩm đều phải đáp ứng tiêu chí “Food Grade” tức phù hợp sử dụng trong môi trường sản xuất thực phẩm, đảm bảo yêu cầu GMP về vệ sinh và an toàn lâu dài.
Tiêu chuẩn 4: Hệ thống thông gió, nhiệt độ, độ ẩm và chiếu sáng đạt chuẩn
Một thiết kế nhà xưởng tối ưu cần bao gồm hệ thống kỹ thuật đảm bảo các điều kiện vi khí hậu bên trong luôn phù hợp với yêu cầu sản xuất thực phẩm. Trước hết, hệ thống thông gió phải được thiết kế khoa học để cung cấp đủ lượng không khí sạch, duy trì nhiệt độ và độ ẩm ổn định, đồng thời ngăn ngừa nhiễm bẩn từ không khí. Các cửa hút và quạt thông gió không được lắp đặt theo hướng gió thổi từ khu vực bẩn sang khu vực sạch trong nhà xưởng. Tùy theo loại sản phẩm thực phẩm, có thể kết hợp thông gió tự nhiên và thông gió cưỡng bức nhằm kiểm soát tốt nhiệt độ môi trường, hạn chế mùi và giữ cho không khí luôn thoáng đãng. Đối với những khu vực chế biến yêu cầu nhiệt độ thấp hoặc môi trường lạnh (như phòng đông lạnh, kho mát), hệ thống làm lạnh cần được tính toán tích hợp ngay trong giai đoạn thiết kế để đảm bảo điều kiện bảo quản sản phẩm tối ưu.
Bên cạnh thông gió và điều hòa không khí, chiếu sáng cũng là một tiêu chuẩn quan trọng trong thiết kế nhà xưởng thực phẩm. Nhà xưởng cần tận dụng tối đa ánh sáng tự nhiên và bố trí hợp lý hệ thống đèn điện để cung cấp đủ độ sáng cho công nhân làm việc hiệu quả, chính xác. Tiêu chuẩn chiếu sáng đòi hỏi cường độ ánh sáng phải đạt mức quy định cho từng khu vực (chế biến, kiểm tra chất lượng, kho hàng, v.v.) và hài hòa giữa sáng tự nhiên với ánh sáng nhân tạo. Đặc biệt, để đảm bảo an toàn vệ sinh, tất cả các bóng đèn trong khu sản xuất nên có chụp bảo vệ hoặc lưới bao quanh nhằm ngăn chặn mảnh vỡ rơi vào thực phẩm nếu bóng đèn bị vỡ. Việc lắp đặt và bố trí đèn điện cũng cần thuận tiện cho vệ sinh, bảo dưỡng (ví dụ: dùng máng đèn chống bụi, thiết kế treo trần dễ lau chùi).
Nhìn chung, hệ thống kỹ thuật về thông gió, nhiệt độ, độ ẩm, chiếu sáng phải được tính toán đồng bộ ngay từ khâu thiết kế nhà xưởng. Một môi trường sản xuất với không khí sạch, nhiệt độ và độ ẩm phù hợp, đủ ánh sáng sẽ góp phần đảm bảo an toàn thực phẩm (thực phẩm không bị hư hỏng do môi trường) và tạo điều kiện làm việc tốt cho người lao động.
Tiêu chuẩn 5: Kiểm soát vệ sinh, côn trùng và xử lý chất thải hiệu quả
Nhà xưởng sản xuất thực phẩm cần được thiết kế tích hợp các giải pháp vệ sinh công nghiệp và kiểm soát dịch hại ngay từ đầu để duy trì môi trường sản xuất sạch sẽ, an toàn trong quá trình vận hành lâu dài. Trước hết, thiết kế phải tính đến việc phòng chống côn trùng và động vật gây hại xâm nhập. Các lỗ thông hơi, cửa sổ, cống rãnh thoát nước nên có lưới chắn hoặc bẫy ngăn côn trùng, chuột bọ. Cửa ra vào khu vực nguyên liệu và thành phẩm cần đóng kín hoặc bố trí thêm màn nhựa, hệ thống quạt chắn gió để hạn chế côn trùng bay vào. Toàn bộ nhà xưởng phải có phương án bảo vệ thực phẩm hiệu quả trước sự xâm hại của dịch hại từ bên ngoài, đây cũng là yêu cầu quan trọng trong tiêu chuẩn HACCP về kiểm soát mối nguy vật lý và sinh học. Bên cạnh đó, trong khuôn viên xưởng nên tránh trồng cây cối rậm rạp hoặc để đọng nước tù đọng, những môi trường thu hút côn trùng sinh sôi.
Song song với kiểm soát sinh vật gây hại, việc xử lý chất thải và giữ gìn vệ sinh nhà xưởng cũng phải được tổ chức khoa học. Hệ thống thoát nước thải cần thiết kế tách biệt cho khu vực chế biến thực phẩm (nước bẩn chứa hữu cơ) và khu vệ sinh, tránh chảy tràn lẫn nhau. Các khu vực chứa chất thải rắn và lỏng phải bố trí riêng, nằm xa khu sản xuất và kho nguyên liệu để không ảnh hưởng đến sản phẩm. Tốt nhất nên thiết kế phòng rác thải có cửa kín, thông gió riêng và thuận tiện cho xe chuyên chở ra vào. Ngoài ra, đường ống cấp nước sử dụng trong nhà xưởng nên sơn màu phân biệt giữa nước sạch (uống được) và nước kỹ thuật để tránh nhầm lẫn trong quá trình sử dụng.
Để duy trì vệ sinh, thiết kế sàn nhà xưởng cần có độ dốc và rãnh thoát nước phù hợp giúp dễ dàng xịt rửa hàng ngày. Đồng thời, nên bố trí đầy đủ khu vực vệ sinh cá nhân cho công nhân (nhà vệ sinh, phòng thay đồ bảo hộ) tách biệt và không mở thẳng vào khu vực sản xuất. Việc này ngăn ngừa vi khuẩn từ con người lây sang thực phẩm và tuân thủ quy định pháp luật. Cuối cùng, sau khi xây dựng, doanh nghiệp cần lập kế hoạch vệ sinh định kỳ và khử trùng nhà xưởng, trang bị đầy đủ thiết bị vệ sinh (vòi nước áp lực, máy hút bụi công nghiệp, hóa chất tẩy rửa an toàn thực phẩm...). Một thiết kế nhà xưởng có tính đến giải pháp vệ sinh và xử lý chất thải ngay từ đầu sẽ giúp cơ sở duy trì tiêu chuẩn GMP/HACCP dễ dàng trong quá trình hoạt động thực tế.
Lưu ý khi thi công nhà xưởng thực phẩm
Quá trình thi công nhà xưởng thực phẩm giữ vai trò quyết định trong việc biến bản thiết kế trên giấy thành công trình thực tế đạt chuẩn. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng khi thi công:
- Chọn nhà thầu uy tín, chuyên nghiệp: Đơn vị thi công cần có kinh nghiệm về xây dựng nhà xưởng thực phẩm và am hiểu các tiêu chuẩn GMP, HACCP để đảm bảo thi công đúng kỹ thuật, không xảy ra sai sót ảnh hưởng đến vệ sinh.
- Giám sát chất lượng công trình chặt chẽ: Chủ đầu tư nên theo sát tiến độ và chất lượng xây dựng, đảm bảo các hạng mục (nền, tường, trần, hệ thống kỹ thuật) được thi công đúng như thiết kế. Vật liệu sử dụng phải đúng chủng loại đạt chuẩn, không được thay thế bằng vật liệu kém chất lượng.
- Đảm bảo các chi tiết vệ sinh ngay khi thi công: Trong quá trình xây, cần xử lý mịn các mối nối, khe hở trên tường, trần; bo tròn các góc tường để sau này dễ vệ sinh. Hệ thống thoát nước, hố ga phải lắp đặt kín, có lưới chắn côn trùng. Kiểm tra kỹ độ dốc sàn, độ kín cửa nẻo, v.v., ngay lúc thi công để tránh phải sửa chữa sau.
- Tuân thủ an toàn lao động và tiến độ: Thi công nhà xưởng cần đảm bảo các quy tắc an toàn (đặc biệt với hệ thống điện, phòng cháy chữa cháy trong xưởng). Bên cạnh đó, phải có kế hoạch thi công hợp lý để hoàn thành đúng tiến độ, nhưng không được đốt cháy giai đoạn làm ảnh hưởng đến chất lượng công trình.
- Vệ sinh công nghiệp trước khi vận hành: Sau khi hoàn tất xây dựng, toàn bộ nhà xưởng nên được tổng vệ sinh, khử trùng kỹ lưỡng. Máy móc lắp đặt xong cần chạy thử và vệ sinh một lượt trước khi đưa vào sản xuất chính thức, nhằm bảo đảm môi trường sản xuất thật sự sạch sẽ và an toàn cho sản phẩm đầu tiên.
Tóm lại, thiết kế và xây dựng nhà xưởng thực phẩm đòi hỏi phải tuân thủ nghiêm ngặt 5 tiêu chuẩn bắt buộc nêu trên. Từ việc chọn vị trí nhà xưởng phù hợp, bố trí mặt bằng sản xuất một chiều khoa học, cho đến đảm bảo kết cấu vật liệu, hệ thống kỹ thuật và phương án vệ sinh, tất cả đều nhằm hướng đến mục tiêu cao nhất là an toàn thực phẩm. Một nhà xưởng đạt chuẩn sẽ giúp doanh nghiệp sản xuất ra sản phẩm chất lượng, an toàn, đồng thời tạo lợi thế trong cạnh tranh và phát triển bền vững.
Một nhà xưởng thực phẩm được thiết kế đúng tiêu chuẩn không chỉ đáp ứng yêu cầu về an toàn và vệ sinh, mà còn là nền tảng cho hiệu suất sản xuất, thương hiệu và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Nếu bạn đang chuẩn bị xây dựng hoặc cải tạo nhà xưởng thực phẩm, hãy bắt đầu ngay từ khâu thiết kế chuẩn hóa theo tiêu chuẩn GMP/HACCP, là yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp dễ dàng đạt chứng nhận quốc tế và tối ưu chi phí vận hành dài hạn.
BIC tự hào là đơn vị chuyên sâu trong tư vấn, thiết kế và thi công nhà xưởng thực phẩm, với kinh nghiệm thực hiện nhiều dự án đạt chuẩn GMP, HACCP, ISO 22000 trên toàn quốc. Đội ngũ kỹ sư của BIC sẽ đồng hành cùng bạn từ khâu quy hoạch mặt bằng, lựa chọn vật liệu, thiết kế hệ thống kỹ thuật đến hoàn thiện công trình đảm bảo tiến độ, chất lượng và hiệu quả đầu tư tối ưu.
